Verslag van de tournee van David Barnouw in Italië – 28 maart t/m 4 april 2023
door C. Peligra / 06 juni 2023
David Barnouw is een Nederlandse schrijver, historicus en Anne Frank-expert, tot 2014 woordvoerder van het NIOD, het Nederlandse Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies. Hij was één van de samenstellers van de wetenschappelijke uitgave van de dagboeken van Anne Frank. Van 28 maart tot en met 4 april 2023 ging hij op tournee in Italië om de Italiaanse vertaling van zijn boek Het fenomeen Anne Frank (gepubliceerd bij uitgever Hoepli in 2022) te promoten door boekpresentaties en colleges over Anne Frank aan de studenten Nederlands.
Hij vertelde over de jaren waarin hij werkzaam was bij het Nederlandse Instituut voor Oorlogsdocumentatie. Toen Otto Frank overleed, werden nooit eerder vertoonde geschriften uit Annes dagboek overgeleverd aan het instituut. Dit vormde een grote inspiratiebron voor Barnouw, die verschillende versies van het dagboek gebruikte om zijn boek “Het fenomeen Anne Frank” samen te stellen. Uit zijn werk blijkt dat de censuur en de keuzes van Otto Frank en uitgeverijen grote invloed hebben gehad op het dagboek van Anne zoals wij dat kennen. Het verschil in versies blijkt ook sterk uit adaptaties als verfilmingen en toneelstukken, waarin complete scènes zijn weggelaten of toegevoegd.
Waarom is het dagboek van Anne Frank zo’n internationaal succes geworden? Hoe verandert de interpretatie van Annes verhaal in de loop der jaren of tussen mensen van verschillende culturele en religieuze achtergronden? Het zijn interessante en gecompliceerde kwesties, waarover Barnouw zijn visie deelde.
Barnouw kwam eerst in Padua aan om als gastpreker op te treden op dinsdag 28 maart tijdens een lezing in het Nederlands voor docenten en studenten van de Universiteit van Padua. Om 18 uur hield Barnouw een boekpresentatie bij het Joods museum in Padua in samenwerking met uitgeverij Hoepli. Tijdens de presentatie voor een publiek van een 25-tal toehoorders, stelde de docente Cristina Peligra vragen aan de Nederlandse historicus. De presentatie werd in het Nederlands gehouden met vertolking naar het Italiaans door een student en een oud-student Nederlands in Padua.
Barnouw reisde vervolgens naar Rome, Napels en Triëst, en kwam in Padua terug op dinsdag 4 april, waar hij om 14:30 een lezing in het Engels gaf voor de studenten van de cursus Hedendaagse Geschiedenis van prof. Giulia Albanese. Op dezelfde dag werd hij ook geïnterviewd door de masterstudenten Nederlands aan de Universiteit van Padua over zijn werk. Dit in het kader van een individueel onderzoeksproject dat deel uitmaakt van hun tentamen. Dit interview werd opgenomen om ondertiteld te worden door de masterstudenten ook als onderdeel van hun cursus.
Ter gelegenheid van zijn bezoek in Padua is een tijdelijke bibliografische tentoonstelling geopend in de universiteitsbibliotheken van Geschiedenis (Via del Vescovado) en Letterkunde (Beato Pellegrino) van de Universiteit van Padua over zijn werk en over de geschiedenis van de dagboeken van Anne Frank. Deze tentoonstelling is verbonden met een nieuwe openbare permanente digitale collectie getiteld 'Het fenomeen Anne Frank',
In Rome bleef Barnouw twee nachten. Op donderdag 30 maart 2023 hield hij een college voor de studenten Nederlands aan de Universiteit La Sapienza. Ongeveer 25 studenten (ook van andere vakken) hebben de les met veel belangstelling gevolgd en hebben in de daaropvolgende discussie commentaar geleverd en vragen gesteld over Anne Frank en Barnouws boek. Francesca Terrenato en Suzanne Verkade (resp. literatuur- en taaldocent) waren als moderatoren aanwezig.
Op vrijdag 31 maart was David Barnouw in Napels. De boekpresentatie van zijn boek Il fenomeno Anne Frank vond om 17:30 plaats, bij de boekhandel Ubik Napoli, in het hart van een historische centrum dat al door de emotie voor de verwachte overwinning van zijn voetbalteam trilde.
De zaal zat vol studenten en collega’s van de universiteit “L’Orientale” van Napels, maar ook van andere belangstellenden. De Nederlandse schrijver kwam aan het woord na een korte inleiding van de docenten Nederlands Franco Paris en Annaclaudia Giordano, die consecutief naar en uit het Italiaans vertolkten en dan enkele verdiepende vragen stelden.
“De nauwkeurige beschrijving van het scheppingsproces dat tot de eerste editie van het Achterhuis leidde, vond ik heel interessant”, zegt Annaclaudia Giordano. “Bovendien, voordat ik het boek las, had ik nooit nagedacht over de invloed van Otto Frank en van de verschillende tentoonstellingen op de receptie van de figuur van Anne”.
Er kwamen verschillende vragen uit het publiek, dat grote interesse voor de behandelde thema’s toonde.
Op maandag 3 april kwam David Barnouw naar de Universiteit van Trieste. Overdag gaf hij lezingen aan de eerste-, tweede- en derdejaarsstudenten Nederlands van de Opleiding Tolk/Vertaler (SSLMIT), Universiteit van Triëst.
Aan het eind van de dag volgde een bijeenkomst in het literair café San Marco, waar Barnouw zijn nieuwe boek presenteerde en live geïnterviewd werd door Paola Gentile, professor Nederlands aan de Universiteit van Triëst. Naast studenten en docenten van de opleiding, waren ook andere geïnteresseerden welkom. En aan interesse geen gebrek: de zaal zat vol, en zodra Barnouw begon te spreken, was het publiek muisstil. Dat de auteur in het Nederlands sprak, was gelukkig geen probleem. Hij werd namelijk feilloos vertolkt door Michele, masterstudent in Gespecialiseerde Vertaling en Conferentietolken.
Het event was ongetwijfeld een groot succes. Het werd duidelijk dat taal, cultuur en geschiedenis niet zomaar van elkaar te onderscheiden zijn: het zijn alle drie facetten, facetten van het fenomeen Anne Frank.
De Italiaanse tournee van Barnouw werd mede mogelijk gemaakt door de Nederlandse Taalunie en het Nederlandse Letterenfonds.
